Νέο αναπτυξιακό στρατηγικό πλαίσιο για τα ελληνικά νησιά («GR-eco islands») προβλέπεται στο νέο Κλιματικό νόμο που κατατέθηκε στη Βουλή από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο οποίο ορίζεται πως θα γίνει η ολοκληρωμένη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα.
Ειδικότερα στο άρθρο 21 προβλέπονται:
– η δυνατότητα ορισμού νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου ως αναδόχων με σκοπό την εκπόνηση μελέτης και υλοποίησης επιμέρους έργων και παρεμβάσεων του προαναφερόμενου Στρατηγικού Πλαισίου, με ίδιους πόρους του αναδόχου, χωρίς επιβάρυνση του Δημοσίου, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα,
– η προώθηση μέτρων για τη μείωση των εκπομπών των μη διασυνδεδεμένων νησιών έως το 2030 καθώς και η απαγόρευση της χρήσης της μνημονευόμενης κατηγορίας μαζούτ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σε αυτά μετά την οριζόμενη ημερομηνία.
Οι κατά τα ανωτέρω δράσεις και τα σχετικά προγράμματα δύνανται να χρηματοδοτούνται από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), το «Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης», το Πράσινο Ταμείο και λοιπούς ενωσιακούς και εθνικούς πόρους.
Επίσης με το προτεινόμενο άρθρο 21 του νομοσχεδίου θεσπίζεται ένα συνεκτικό πλέγμα διατάξεων για την πραγματοποίηση της ολοκληρωμένης μετάβασης των ελληνικών νησιών προς την κλιματική ουδετερότητα και τον μετασχηματισμό του ενεργειακού τους συστήματος, μέσω του Στρατηγικού Πλαισίου Πρωτοβουλίας «GR-ecoislands». Επιπλέον, για την υποστήριξη των νησιών κατά τη μετάβασή τους προς την κλιματική ουδετερότητα και με σκοπό την ταχύτερη και αποτελεσματική εφαρμογή του Στρατηγικού Πλαισίου Πρωτοβουλίας «GR-ecoislands», προβλέπεται η προώθηση συγκεκριμένων μέτρων με στόχους την επιτάχυνση της διασύνδεσης με το ηλεκτρικό δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας, την προώθηση της ηλεκτροκίνησης και τον εξηλεκτρισμό των θαλασσίων μεταφορών, με σκοπό τη μείωση των εκπομπών κατά 80% έως το 2030 σε σχέση με το 2019 στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, ενώ ειδικότερα, από την 1η Ιανουαρίου 2030 τίθεται σε ισχύ η απαγόρευση χρήσης μαζούτ της Κατηγορίας ΙΙΙ της παρ. 1 του άρθου 3 του ν. 3054/2022 (Α’ 230) για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, εκτός περιπτώσεων διακινδύνευσης της ασφάλειας εφοδιασμού ηλεκτρικού ρεύματος. Τέλος, προβλέπεται η διαδικασία καθορισμού της ανώτατης τιμής υποβολής προσφορών στο πλαίσιο ανταγωνιστικών διαδικασιών, που αφορούν στη χορήγηση λειτουργικής ενίσχυσης, σε εφαρμογή σχετικής απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την έγκριση σχήματος κρατικής ενίσχυσης, δυνάμει των άρθρων 107 και 108 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), σε συμμόρφωση με την υπό στοιχεία C(2021) 9886/21.12.2021 απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής State Aid SA 58482 (2021/N) Greece «Remuneration scheme of Hybrid Power Stations in NIIs of Greece until 2026»).
Στο άρθρο 21 με τίτλο: «Μετασχηματισμός αναπτυξιακού υποδείγματος των νησιών και μετάβασή τους στην κλιματική ουδετερότητα» ορίζεται ότι:
«1.Θεσπίζεται Αναπτυξιακό Στρατηγικό Πλαίσιο για τα ελληνικά νησιά «GR-eco islands» (εφεξής Στρατηγικό Πλαίσιο Πρωτοβουλίας «GR-eco islands») με σκοπό:
α) την ολοκληρωμένη μετάβαση των ελληνικών νησιών προς την κλιματική ουδετερότητα,
β) την άρση της ενεργειακής και κοινωνικοοικονομικής απομόνωσης των νησιών και τη διασφάλιση της ενεργειακής τους αυτάρκειας, μέσω της παραγωγής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας ή της διασύνδεσής τους με το ηπειρωτικό σύστημα,
γ) την προώθηση της κυκλικής οικονομίας,
δ) την ορθολογική και αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων, ιδίως δε των υδάτινων,
ε) την προώθηση της καινοτομίας και της αξιοποίησης τεχνολογιών αιχμής,
στ) την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, τη διασφάλιση της απασχόλησης και τη δημιουργία νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας,
ζ) την ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος,
η) την ενίσχυση της εξυπηρέτησης των νησιωτικών περιοχών στον τομέα των μεταφορών, μέσω της εφαρμογής πολιτικών ιδίως στον τομέα της ναυτιλίας, με ιδιαίτερη μέριμνα για την εσωτερική ακτοπλοΐα και τις λιμενικές υπηρεσίες,
θ) την προώθηση του τουριστικού τομέα και της γαλάζιας οικονομίας.
2.Τα νησιά υπάγονται στο Στρατηγικό Πλαίσιο Πρωτοβουλίας «GR-eco islands», κατόπιν αξιολόγησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, της δυνατότητας υλοποίησης εμβληματικών, καινοτόμων και πιλοτικών έργων προστιθέμενης αξίας στο έδαφός τους, της έκτασης και έντασης της επιδιωκόμενης αναμόρφωσης του πράσινου αναπτυξιακού τους μοντέλου, της πρόθεσης δέσμευσης των τοπικών φορέων για την υλοποίηση των απαιτούμενων παρεμβάσεων, των διαθέσιμων πόρων χρηματοδότησης, καθώς και της δυνατότητας ολιστικής συναρμογής των σκοπών και μέσων των ενωσιακών πρωτοβουλιών «Καθαρή Ενέργεια για τα νησιά της Ε.Ε.», «Έξυπνα Νησιά», «Σύμφωνο των Δημάρχων» και «Σύμφωνο των Νησιών». Η επιλεξιμότητα των νησιών καθορίζεται λαμβάνοντας υπόψη τον μόνιμο πληθυσμό τους και τις τοπικές δημογραφικές τάσεις, την προοπτική και το χρονοδιάγραμμα ηλεκτρικής διασύνδεσής τους με το ηπειρωτικό σύστημα, εφόσον είναι μη διασυνδεδεμένα, τις ενεργειακές τους ανάγκες σε επίπεδο ζήτησης ισχύος και κατανάλωσης ενέργειας, την τουριστική κίνηση, την προσβασιμότητα και προσπελασιμότητά τους στον τομέα των υποδομών και των μεταφορών, τους αξιοποιήσιμους φυσικούς πόρους, καθώς και τα οικονομικά και κοινωνικά τους χαρακτηριστικά. Για την υλοποίηση όσων προβλέπονται στην παρούσα, προκηρύσσονται δράσεις και προγράμματα για τα επιλέξιμα νησιά χρησιμοποιώντας τους πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων εντός των ετήσιων ορίων του και εντός του προϋπολογισμού των Τομεακών και Περιφερειακών Προγραμμάτων του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης 2021-2025, τους πόρους για την απανθρακοποίηση των νησιών της παρ. 8 του άρθρου 13 της υπ. αρ. 181478/965/26.9.2017 κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομίας και Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Υποδομών και Μεταφορών και του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’ 3763), το «Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης», το Πράσινο Ταμείο, καθώς και λοιπούς ενωσιακούς και εθνικούς πόρους. Οι φορείς υλοποίησης καθορίζονται κατά αρμοδιότητα ανάλογα με τις επιλέξιμες παρεμβάσεις. Την προκήρυξη, παρακολούθηση και τον έλεγχο της υλοποίησης αναλαμβάνουν οι υπηρεσίες που είναι υπεύθυνες για τα χρηματοδοτικά προγράμματα ή τα εργαλεία, μέσω των οποίων διατίθενται οι σχετικοί πόροι.
2.α. Για την υποστήριξη των νησιών κατά τη μετάβασή τους προς την κλιματική ουδετερότητα και με σκοπό την ταχύτερη και αποτελεσματική εφαρμογή του Στρατηγικού Πλαισίου Πρωτοβουλίας «GR-eco islands», δύναται να ορίζεται ανάδοχος μελετών, έργων και παρεμβάσεων ενεργειακής μετάβασης και αειφόρου ανάπτυξης κατά περίπτωση σε νησί ή σε ομάδα αυτών. Ως ανάδοχοι δράσεων Στρατηγικού Πλαισίου Πρωτοβουλίας «GR-eco islands» ορίζονται νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, ανεξαρτήτως του κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα τους. Η πράξη ορισμού αναδόχου αποσκοπεί στην εκπόνηση μελέτης και την υλοποίηση επιμέρους έργων και παρεμβάσεων για την εφαρμογή του Στρατηγικού Πλαισίου Πρωτοβουλίας «GR-eco islands», σε επιλεγμένη περιοχή νησιού ή στο σύνολο αυτού ή σε ομάδα νησιών, με ίδιους πόρους του αναδόχου, χωρίς το Ελληνικό Δημόσιο να απεμπολεί οποιοδήποτε δικαίωμα επί των οικείων εκτάσεων.
β. Έως την έκδοση της κοινής απόφασης της παρ. 14 του άρθρου 34, τα ενδιαφερόμενα νομικά πρόσωπα δύνανται να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία και να συμμετέχουν στον εντοπισμό́ και την ωρίμανση ενός έργου στο πλαίσιο του Στρατηγικού Πλαισίου Ανάπτυξης «GR-eco islands», με σκοπό́ την επιτάχυνση της ωρίμανσης και υλοποίησης έργων και παρεμβάσεων ενεργειακής μετάβασης των νησιών στην κλιματική ουδετερότητα. Για τον σκοπό αυτό δύνανται να υποβάλλουν σχετική πρόταση αναδοχής στη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας, με αντικείμενο τη μελέτη και κατασκευή έργων ενεργειακής μετάβασης και αειφόρου ανάπτυξης, είτε αυτή αφορά σε νέα έργα, είτε στην επέκταση ή αναδιαμόρφωση ή τροποποίηση υφιστάμενων έργων. Κατόπιν της εξέτασης της πρότασης αναδοχής και της συμβατότητάς της με τις γενικές κατευθύνσεις και τους μακροπρόθεσμους στόχους του Στρατηγικού Πλαισίου Πρωτοβουλίας «GR-eco islands», εκδίδεται από τη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας, είτε πράξη ορισμού αναδόχου, είτε απορριπτική απόφαση. Aνάλογα με το είδος των προς αναδοχή δράσεων και έργων για την έκδοση της απόφασης απαιτείται η σύμφωνη γνώμη της κατά περίπτωση αρμόδιας θεματικής Γενικής Διεύθυνσης του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργείου.
γ. Μετά την έκδοση της κοινής απόφασης της παρ. 14 του άρθρου 34, η Γενική Διεύθυνση Ενέργειας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας εκδίδει κατάσταση με περιγραφή των προς αναδοχή δράσεων και έργων νησιών «GR-eco islands». Οι ενδιαφερόμενοι προς αναδοχή υποβάλλουν αίτημα στη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στο οποίο αναφέρονται η προς αναδοχή περιοχή, καθώς και οι δράσεις και έργα που δύναται να αναληφθούν στο πλαίσιο της αναδοχής. Εντός είκοσι (20) ημερών από την υποβολή του αιτήματος εκδίδεται από τη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας πράξη ορισμού Αναδόχου ενεργειακής μετάβασης νησιών, η οποία αναρτάται στη Διαύγεια και στην οποία καθορίζονται το αντικείμενο, οι όροι εκπόνησης, εκτέλεσης, παρακολούθησης, εποπτείας και παραλαβής της αναδοχής από τις κατά περίπτωση αρμόδιες υπηρεσίες, καθώς και οι αντίστοιχες προθεσμίες. Εάν το αίτημα περιλαμβάνει και την εκπόνηση μελέτης ή έργου αρμοδιότητας άλλης Γενικής Διεύθυνσης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ή Γενικής Διεύθυνσης άλλου Υπουργείου, για την έκδοση της πράξης ορισμού αναδόχου απαιτείται σύμφωνη γνώμη και αυτών των υπηρεσιών και η πράξη ορισμού αναδόχου εκδίδεται εντός τριάντα (30) ημερών από την υποβολή του αιτήματος. Αν για οποιονδήποτε λόγο υπάρχει ήδη εγκεκριμένη επίκαιρη μελέτη, εκδίδεται απευθείας πράξη ορισμού αναδόχου αποκλειστικά και μόνο για την εκτέλεση των σχετικών έργων και παρεμβάσεων, που συνοδεύεται από τους αντίστοιχους όρους.
δ. Αν για το ίδιο νησί έχουν υποβληθεί πλείονα αιτήματα αναδοχής, εκδίδεται πράξη ορισμού αναδόχου για το αίτημα, το οποίο κρίνεται ως το πλέον σκόπιμο και συμφέρον, με βάση τις ανάγκες του νησιού. Ενδεικτικά, ως ανάδοχος προκρίνεται ο ενδιαφερόμενος που έχει υποβάλει την πιο ολοκληρωμένη, τεχνικά και οικονομικά τεκμηριωμένη, καινοτόμα πρόταση.
ε. Η εκπόνηση των αναγκαίων μελετών γίνεται με ευθύνη και δαπάνη του αναδόχου, χωρίς επιβάρυνση του Δημοσίου. Η μελέτη υποβάλλεται προς έγκριση στη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας. Η υλοποίηση των έργων γίνεται σύμφωνα με τους όρους της πράξης ορισμού αναδόχου.
3.Για τη μείωση των εκπομπών των μη διασυνδεδεμένων νησιών κατά ογδόντα τοις εκατό (80%) έως το 2030 σε σχέση με το έτος 2019, προωθούνται κατά προτεραιότητα μέτρα για:
α) την επιτάχυνση της διασύνδεσης με το ηλεκτρικό δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας των μη διασυνδεδεμένων νησιών και την υποκατάσταση των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από υγρά ορυκτά καύσιμα, από ΑΠΕ και συστήματα αποθήκευσης, μέσω, ιδίως, της αξιοποίησης του πόρου για την απανθρακοποίηση των νησιών της παρ. 8 του άρθρου 13 της υπ’ αρ. 181478/965/26.9.2017 κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομίας και Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Υποδομών και Μεταφορών και του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας (Β’ 3763),
β) την προώθηση της ηλεκτροκίνησης,
γ) την εξοικονόμηση ενέργειας, και
δ) τον εξηλεκτρισμό των θαλάσσιων μεταφορών.
4.Σε περίπτωση χορήγησης λειτουργικής ενίσχυσης μέσω της ανταγωνιστικής διαδικασίας υποβολής προσφορών του πρώτου εδαφίου της παρ. 3 του άρθρου 151 του ν. 4495/2017 (Α’ 167), η ανώτατη τιμή υποβολής προσφορών των συμμετεχόντων καθορίζεται με την απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας της παρ. 1 του άρθρου 151 του ν. 4495/2017, κατόπιν εισήγησης της Επιτροπής του άρθρου 12 του ν. 4414/2016 (Α΄149) και κατά τα οριζόμενα στην οικεία εγκριτική απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εκδίδεται δυνάμει των άρθρων 107 και 108 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
5.Από την 1η Ιανουαρίου 2030 απαγορεύεται η χρήση μαζούτ της Κατηγορίας ΙΙΙ της παρ. 1 του άρθρου 3 του ν. 3054/2022 (Α’ 230) για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Η απαγόρευση δεν ισχύει σε περιπτώσεις εκτάκτων περιστατικών που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια εφοδιασμού ηλεκτρικού ρεύματος.»
