Πόσο μολυσμένο αέρα αναπνέει κάποιος κατά την διάρκεια της ζωής του; Η κακή ποιότητα του αέρα μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις όπως διαβήτη και καρκίνο. Όμως οι καταστροφικές επιπτώσεις του επεκτείνονται και στη βιοποικιλότητα, καθώς δηλητηριάζει τις καλλιέργειες και τα δάση, προκαλώντας σημαντικές οικονομικές απώλειες.
Ως μέρος της φιλοδοξίας μηδενικής ρύπανσης στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρότεινε τον καθορισμό αυστηρότερων προτύπων ποιότητας του αέρα έως το 2035 με στόχους για τους σωματιδιακούς ρύπους.
Το 96% των ανθρώπων στις πόλεις και τις πόλεις της ΕΕ εκτέθηκαν σε συγκεντρώσεις λεπτών σωματιδίων πάνω από τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το 2020.
Το κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης για την υγεία
Ο αέρας έχει μολυνθεί εδώ και δεκαετίες από το διοξείδιο του αζώτου, το όζον και τα σωματίδια, με υψηλότερες συγκεντρώσεις σε κατοικημένες αστικές περιοχές.
Με διάμετρό μικρότερη από μια τρίχα, τα σωματίδια μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος μέσω της αναπνοής. Μπορούν να περιλαμβάνουν οργανικές χημικές ουσίες, σκόνη, αιθάλη και μέταλλα και η χρόνια έκθεση σε αυτά μπορεί να οδηγήσει σε αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις που μπορεί να αποβούν μοιραίες για ευάλωτα άτομα. Μπορεί ακόμα να προκαλέσει και καρκίνο. Το 2020, προκάλεσαν τον πρόωρο θάνατο τουλάχιστον 238.000 ανθρώπων στην ΕΕ, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος.
Διοξείδιο του αζώτου
Μια χημική ένωση που παράγεται στους κινητήρες, ειδικά στους κινητήρες diesel, η έκθεση μειώνει την αντίσταση στις λοιμώξεις και σχετίζεται με την αύξηση των χρόνιων αναπνευστικών παθήσεων και την πρόωρη γήρανση των πνευμόνων. Η ρύπανση από το διοξείδιο του αζώτου προκάλεσε 49.000 πρόωρους θανάτους το 2020 στην ΕΕ.
Στοιχείο του όζοντος
Βραχυπρόθεσμα, η αναπνοή του ερεθίζει τα μάτια, την αναπνευστική οδό και τους βλεννογόνους. Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για άτομα που πάσχουν από άσθμα και μπορεί να αποβεί θανατηφόρο σε περίπτωση χρόνιων αναπνευστικών και καρδιαγγειακών παθήσεων. Το 2020, 24.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους πρόωρα στην ΕΕ λόγω έκθεσης.
Αν και η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει πρόβλημα, οι πολιτικές μείωσης έχουν βελτιώσει την ποιότητα του αέρα στην Ευρώπη τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Από το 2005 έως το 2020, ο αριθμός των πρόωρων θανάτων από έκθεση στα ΑΣ2,5 μειώθηκε κατά 45% στην ΕΕ.
Απώλεια βιοποικιλότητας
Σύμφωνα με ανάλυση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, το 59% των δασών και το 6% της γεωργικής γης εκτέθηκαν σε επιβλαβή επίπεδα όζοντος στην Ευρώπη το 2020. Οι οικονομικές απώλειες, λόγω των επιπτώσεων στις αποδόσεις σιταριού, ανήλθαν σε περίπου 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ σε 35 ευρωπαϊκές χώρες, το 2019. Οι μεγαλύτερες απώλειες καταγράφηκαν στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πολωνία και την Τουρκία.
Πηγές ρύπανσης
Περισσότερες από τις μισές εκπομπές σωματιδίων προέρχονται από την καύση στερεών καυσίμων για θέρμανση. Ο οικιακός, ο εμπορικός και ο θεσμικός τομέας αποτελούν την κύρια πηγή σωματιδιακής ρύπανσης στην Ευρώπη.
Η γεωργία είναι επίσης σημαντικός ρυπαντής, υπεύθυνη για το 94% των εκπομπών αμμωνίας, ενώ οι οδικές μεταφορές ευθύνονται για το 37% των εκπομπών οξειδίων του αζώτου και η γεωργία για το 19%.
Όλες αυτές οι εκπομπές έχουν πτωτική τάση από το 2005, παρά τη σημαντική αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της ΕΕ.
Τι είναι το Σχέδιο Δράσης Μηδενικής Ρύπανσης;
Το σχέδιο μηδενικής ρύπανσης συμβάλλει στην ατζέντα του 2030 του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η ΕΕ έχει ως στόχο τη μείωση της ρύπανσης του αέρα, των υδάτων και του εδάφους έως το 2050 σε επίπεδα που δεν είναι πλέον επιβλαβή για την υγεία και τα φυσικά οικοσυστήματα και που είναι εντός των ορίων που μπορεί να διατηρήσει ο πλανήτης. Καθορίζει μια σειρά από στόχους που θα βοηθήσουν στην επίτευξη αυτού του στόχου έως το 2030 που περιλαμβάνουν μείωση των πρόωρων θανάτων από την ατμοσφαιρική ρύπανση πάνω από 55%, μείωση των οικοσυστημάτων της ΕΕ όπου η ατμοσφαιρική ρύπανση απειλεί τη βιοποικιλότητα κατά 25% και κοπή πλαστικών απορριμμάτων στη θάλασσα κατά 50% και μικροπλαστικών που απελευθερώνονται στο περιβάλλον κατά 30%.
Αυστηρότερα όρια μέχρι το 2035 για αρκετούς ατμοσφαιρικούς ρύπους
Το Κοινοβούλιο ενέκρινε τη θέση του για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα στην ΕΕ στις 13 Σεπτεμβρίου 2023. Προτείνει αυστηρότερους στόχους από ό,τι είχε αρχικά προτείνει η Επιτροπή για πολλούς ρύπους, συμπεριλαμβανομένων των σωματιδίων (PM2,5, PM10), NO2 (διοξείδιο του αζώτου), SO2 (διοξείδιο του θείου) και O3 (όζον) για να διασφαλιστεί ότι η ποιότητα του αέρα στην ΕΕ δεν είναι επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία, τα φυσικά οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα. Οι στόχοι που προτείνει η Επιτροπή θα πρέπει να χρησιμεύσουν ως ενδιάμεσος στόχος και να επιτευχθούν το αργότερο έως το 2030.
Οδικοί χάρτες για την ποιότητα του αέρα
Μόλις το Συμβούλιο υιοθετήσει τη θέση του, μπορούν να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για την τελική μορφή του νόμου. Οι Ευρωβουλευτές προτείνουν εκτός από τα σχέδια για την ποιότητα του αέρα, τα οποία απαιτούνται όταν οι χώρες της ΕΕ υπερβαίνουν τα όρια, όλες οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να δημιουργήσουν οδικούς χάρτες για την ποιότητα του αέρα που θα καθορίζουν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα για την τήρηση των νέων ορίων.
