Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μέτρα για να καταστούν οι εμπορευματικές μεταφορές πιο αποτελεσματικές και πιο βιώσιμες, με τη βελτίωση της διαχείρισης των σιδηροδρομικών υποδομών, την παροχή ισχυρότερων κινήτρων για φορτηγά χαμηλών εκπομπών και την καλύτερη ενημέρωση σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις εμπορευματικές μεταφορές. Στόχος είναι να αυξηθεί η αποδοτικότητα εντός του τομέα, βοηθώντας τον να συμβάλει στον στόχο της μείωσης των εκπομπών από τις μεταφορές κατά 90% έως το 2050, όπως ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, επιτρέποντας παράλληλα στην ενιαία αγορά της ΕΕ να συνεχίσει να αναπτύσσεται.
Οι προτάσεις θα εξεταστούν τώρα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας.
Ευνοημένα τα «καθαρά» φορτηγά
Πάνω από το 50% των εμπορευμάτων μεταφέρονται οδικώς στην ΕΕ (στοιχεία του 2020), και οι μεταφορές αυτές συμβάλλουν σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η ισχύουσα οδηγία για τα βάρη και τις διαστάσεις καθορίζει το μέγιστο μήκος, πλάτος και ύψος βαρέων επαγγελματικών οχημάτων. Η σημερινή πρόταση αναθεωρεί τους κανόνες αυτούς ώστε να καταστεί δυνατή η αύξηση του βάρους των οχημάτων που χρησιμοποιούν τεχνολογίες μηδενικών εκπομπών, καθώς τείνουν να αυξάνουν το βάρος ενός οχήματος. Αυτό θα δώσει κίνητρα για την υιοθέτηση καθαρότερων οχημάτων και τεχνολογιών. Μόλις αναπτυχθεί η τεχνολογία και γίνουν ελαφρύτερα τα συστήματα πρόωσης μηδενικών εκπομπών, χάρη επίσης στη χρήση αεροδυναμικών διατάξεων και θαλάμων οδήγησης, τα καθαρότερα οχήματα θα επωφεληθούν από πρόσθετο ωφέλιμο φορτίο φόρτωσης σε σύγκριση με τα συμβατικά φορτηγά.
Θα ενθαρρυνθεί επίσης η υιοθέτηση περισσότερων αεροδυναμικών θαλάμων οδήγησης και άλλων διατάξεων εξοικονόμησης ενέργειας, όχι μόνο με τη βελτίωση της άνεσης και της ασφάλειας του οδηγού, αλλά και με την αύξηση της απόδοσης των συστημάτων μετάδοσης κίνησης μηδενικών εκπομπών — δηλαδή του μηχανισμού που μεταφέρει την ισχύ από τον κινητήρα για την κίνηση του οχήματος.
Η πρόταση θα παράσχει επίσης σαφήνεια σχετικά με τη χρήση στη διασυνοριακή κυκλοφορία, υπό ορισμένες συνθήκες, βαρύτερων και μεγαλύτερων οχημάτων, τα οποία επιτρέπονται σήμερα σε ορισμένα κράτη μέλη. Αυτό περιλαμβάνει τη διευκρίνιση ότι τα κράτη μέλη που επιτρέπουν τα ευρωπαϊκά αρθρωτά συστήματα (EMS) στην επικράτειά τους θα μπορούν επίσης να τα χρησιμοποιούν σε διεθνείς επιχειρήσεις μεταξύ αυτών των γειτονικών κρατών μελών, χωρίς να απαιτείται διμερής συμφωνία και χωρίς περιορισμό της διέλευσης μόνο ενός συνόρου. Αυτό σημαίνει ότι η ίδια ποσότητα φορτίου μπορεί να μεταφερθεί σε λιγότερες διαδρομές.
Για να ενθαρρυνθούν οι διατροπικές μεταφορές, όπου τα εμπορεύματα διακινούνται με δύο ή περισσότερους τρόπους μεταφοράς αλλά με τυποποιημένη μονάδα φορτίου (όπως ρυμουλκούμενο εμπορευματοκιβώτιο ή άλλο), τα φορτηγά, τα ρυμουλκούμενα και τα ημιρυμουλκούμενα θα επιτρέπεται να μεταφέρουν επιπλέον βάρος. Επιπλέον ύψος θα διευκολύνει επίσης τη μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων υψηλού κύβου με τυποποιημένα οχήματα.
Νέο τρόπος υπολογισμού των εκπομπών αερίων
Η Κομσιόν προτείνει επίσης μια κοινή μεθοδολογική προσέγγιση για τις εταιρείες όσον αφορά τον υπολογισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εάν επιλέξουν να δημοσιεύσουν τις πληροφορίες αυτές ή εάν τους ζητηθεί να τις κοινοποιήσουν για συμβατικούς λόγους. Η προτεινόμενη μεθοδολογία βασίζεται στο πρόσφατα εγκριθέν πρότυπο ISO/CEN για τον ποσοτικό προσδιορισμό και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκύπτουν από τη λειτουργία των αλυσίδων μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων. Αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τις εκπομπές από πόρτα σε πόρτα θα δώσουν τη δυνατότητα στους φορείς εκμετάλλευσης να συγκρίνουν τις υπηρεσίες τους και θα επιτρέψουν στους καταναλωτές να κάνουν συνειδητές επιλογές σχετικά με τις επιλογές μεταφοράς και παράδοσης.
Αποδοτικότερη χρήση της χωρητικότητας των σιδηροδρόμων
Οι σιδηροδρομικές γραμμές είναι δαπανηρές να κατασκευαστούν και, στην ΕΕ, παρουσιάζουν όλο και μεγαλύτερη συμφόρηση. Ο προτεινόμενος κανονισμός θα βελτιστοποιήσει τη χρήση τους, θα βελτιώσει τον διασυνοριακό συντονισμό, θα αυξήσει τη χρονική ακρίβεια και την αξιοπιστία και, τελικά, θα προσελκύσει περισσότερες εταιρείες εμπορευματικών μεταφορών στον σιδηροδρομικό τομέα. Οι επιβάτες θα επωφεληθούν από πρόσθετες σιδηροδρομικές υπηρεσίες, καθώς η χωρητικότητα του δικτύου θα χρησιμοποιηθεί καλύτερα, επηρεάζοντας θετικά τις διασυνοριακές υπηρεσίες, επιτρέποντας, μεταξύ άλλων, συχνότερες συνδέσεις και νωρίτερα κρατήσεις εισιτηρίων.
Οι ισχύοντες κανόνες για τη διαχείριση της χωρητικότητας αποφασίζονται σε ετήσια βάση, σε εθνικό και μη αυτοματοποιημένο επίπεδο. Αυτό δεν ευνοεί τη διασυνοριακή κυκλοφορία (περίπου το 50% των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών διασχίζει τα σύνορα)· η κατακερματισμένη προσέγγιση οδηγεί σε καθυστερήσεις στα σύνορα. Αυτό, με τη σειρά του, εμποδίζει τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Συχνές είναι επίσης οι καθυστερήσεις που οφείλονται στη συμφόρηση που προκαλείται από μη συντονισμένες εργασίες συντήρησης.
Η σημερινή πρόταση κανονισμού σχετικά με τη χρήση της χωρητικότητας των σιδηροδρομικών υποδομών στον ενιαίο ευρωπαϊκό σιδηροδρομικό χώρο βασίζεται στο έργο επανασχεδιασμού του χρονοδιαγράμματος υπό την καθοδήγηση του κλάδου. Στόχος είναι η καλύτερη ανταπόκριση στις διαφορετικές ανάγκες του σιδηροδρομικού τομέα: σταθερά ωράρια και έγκαιρη κράτηση εισιτηρίων για επιβατικές υπηρεσίες, καθώς και ευέλικτες σιδηροδρομικές διαδρομές προσαρμοσμένες στις αλυσίδες εφοδιασμού των μεταφορέων εμπορευμάτων σε εύθετο χρόνο.
Ιστορικό
Οι εμπορευματικές μεταφορές αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ενιαίας αγοράς της ΕΕ — διατηρούν αποθέματα σουπερμάρκετ, εργοστασίων και φαρμακείων και επιτρέπουν στις ευρωπαϊκές εταιρείες να πωλούν τα προϊόντα τους σε ολόκληρη την ήπειρο και πέραν αυτής. Περίπου 6 εκατομμύρια άτομα εργάστηκαν στον τομέα των εμπορευματικών μεταφορών της ΕΕ το 2020.
Ωστόσο, οι εμπορευματικές μεταφορές ευθύνονται επίσης για πάνω από το 30% των εκπομπών CO2 από τις μεταφορές. Και με την ανάπτυξη της οικονομίας της ΕΕ, οι εκπομπές είναι πιθανό να αυξηθούν εάν δεν τεθούν σε εφαρμογή μέτρα απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές: οι εμπορευματικές μεταφορές αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 25% έως το 2030 και κατά 50% έως το 2050.
Η σημερινή δέσμη προτάσεων αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας να καταστούν η κινητικότητα και οι μεταφορές πιο βιώσιμες. Αποτελεί συνέχεια των βασικών συνιστωσών της δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55%, όπως οι στόχοι της για τους σταθμούς επαναφόρτισης και ανεφοδιασμού, και για την ανάπτυξη βιώσιμων καυσίμων στις αεροπορικές και θαλάσσιες μεταφορές.
Για να ολοκληρωθούν οι σημερινές προτάσεις, η Επιτροπή σχεδιάζει να αναθεωρήσει την οδηγία για τις συνδυασμένες μεταφορές εντός του τρέχοντος μήνα. Η Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο συμπερίληψης μιας σειράς ρυθμιστικών, λειτουργικών και οικονομικών μέτρων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των διατροπικών μεταφορών.
Η σημερινή δέσμη μέτρων συμπληρώνει επίσης την πρόταση της Επιτροπής για την επικαιροποίηση της πολιτικής της για το διευρωπαϊκό δίκτυο μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) μέσω κινήτρων και απαιτήσεων για την ανάπτυξη υποδομών, καθώς και μέσω της καλύτερης ενσωμάτωσης των διαφόρων τρόπων μεταφοράς σε ένα πολυτροπικό σύστημα μεταφορών. Οι ψηφιακές τεχνολογίες συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της αποδοτικότητας, συμπεριλαμβανομένων του ευρωπαϊκού συστήματος διαχείρισης της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας και της ψηφιακής αυτόματης ζεύξης για τις σιδηροδρομικές μεταφορές, του κανονισμού για τις πληροφορίες σχετικά με τις ηλεκτρονικές εμπορευματικές μεταφορές και της ευρωπαϊκής ναυτιλιακής ενιαίας θυρίδας.
Ο «οικολογικός προσανατολισμός των εμπορευματικών μεταφορών» είναι η εμβληματική πρωτοβουλία 4 της στρατηγικής για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα. Η στρατηγική αποτελεί χάρτη πορείας για τη μείωση των εκπομπών από τις μεταφορές κατά 90% έως το 2050, όπως ζητείται από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Πολλά από τα ορόσημα της στρατηγικής περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο οι εμπορευματικές μεταφορές πρέπει να καταστούν πιο οικολογικές, όπως με τον διπλασιασμό της σιδηροδρομικής εμπορευματικής κυκλοφορίας έως το 2050, τη διασφάλιση ότι τα νέα βαρέα επαγγελματικά οχήματα θα έχουν μηδενικές εκπομπές έως την ίδια ημερομηνία και θα έχουν έτοιμα στην αγορά πλοία μηδενικών εκπομπών έως το 2030.
