Το 2019, οι μεταφορές ευθύνονταν για το ένα τέταρτο περίπου των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ, από τις οποίες το 71,7% προερχόταν από τις οδικές μεταφορές, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος.
Στο πλαίσιο των προσπαθειών για την μείωση των εκπομπών CO2 και την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 απαιτείται η κατά 90% μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις μεταφορές έως το 2050 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.
Αύξηση στις εκπομπές CO2 από τις μεταφορές
Οι μεταφορές είναι ο μόνος τομέας που σημείωσε αύξηση στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου τις τελευταίες τρεις δεκατίες, καταγράφοντας άνοδο της τάξης του 33,5% μεταξύ του 1990 και του 2019.
Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν θα είναι εύκολο να επιτευχθεί, καθώς ο ρυθμός μείωσης των εκπομπών έχει μειωθεί. Σύμφωνα με τις τρέχουσες προβλέψεις, οι εκπομπές που προέρχονται από τις μεταφορές αναμένεται να μειωθούν μόνο κατά 22% έως το 2050, ποσοστό που απέχει σημαντικά από το σημερινά επίπεδα φιλοδοξιών.
Οι προσπάθειες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των νέων επιβατικών αυτοκινήτων έχουν επίσης επιβραδυνθεί. Κατά συνέπεια, το 2017, οι εκπομπές των πρωτοταξινοµούµενων αυτοκινήτων εξέπεμψαν κατά μέσο όρο 0,4 γραμμάρια περισσότερο CO2 ανά χιλιόμετρο σε σύγκριση με το 2016.
Η ΕΕ εισάγει λοιπόν νέους στόχους για τη μείωση των εκπομπών CO2, επιδιώκοντας τη μείωση των επιβλαβών εκπομπών από τα νέα επιβατικά αυτοκίνητα και τα ελαφρά εµπορικά οχήµατα. Οι ευρωβουλευτές ενέκριναν νέους κανόνες στη σύνοδο ολομέλειας στις 27 Μαρτίου.
Εκπομπές από αυτοκίνητα
Οι οδικές μεταφορές ευθύνονται για το ένα πέμπτο περίπου των εκπομπών σε επίπεδο ΕΕ. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις επιβατικές μεταφορές ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με το μέσο μεταφοράς. Τα επιβατικά αυτοκίνητα ευθύνονται για το 60,6% των συνολικών εκπομπών CO2 από τις οδικές μεταφορές στην Ευρώπη.
Με μέσο όρο 1,6 επιβάτες ανά αυτοκίνητο στην Ευρώπη το 2018, η κοινή χρήση αυτοκινήτων ή η μετάβαση σε άλλα μέσα μεταφορών, όπως τα δημόσια μέσα συγκοινωνίας, η ποδηλασία και το περπάτημα, θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των εκπομπών.
Είναι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα μια βιώσιμη εναλλακτική λύση;
Υπάρχουν δύο τρόποι μείωσης των εκπομπών CO2 από τα αυτοκίνητα: αυξάνοντας την αποδοτικότητά τους ή αλλάζοντας το καύσιμο. Το 2019, η πλειοψηφία των μεταφορικών μέσων στην Ευρώπη χρησιμοποιούσε diesel (66,70%) και πετρέλαιο (24,55%).
Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ωστόσο, κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος, αντιπροσωπεύοντας το 11% όλων των ταξινομημένων αυτοκινήτων το 2020.
Οι πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων (που τροφοδοτούνται από μπαταρίες ή φορτίζονται με ρευματολήπτη) αυξήθηκαν σημαντικά από το 2017 και τριπλασιάστηκαν από το 2020, όταν άρχισαν να ισχύουν οι υφιστάμενοι στόχοι CO2. Τα ηλεκτρικά ημιφορτηγά αντιπροσώπευαν το 2,3% του μεριδίου της αγοράς των πρωτοταξινοµούµενων ημιφορτηγών το 2020.
Για να απαντήσει κανείς στο ερώτημα “Πόσο CO2 παράγει ένα αυτοκίνητο;” πρέπει να λάβει υπόψη του όχι μόνο το CO2 που εκπέμπει ένα αυτοκίνητο κατά τη χρήση του, αλλά κι εκείνο που παράγεται κατά τη διαδικασία παραγωγής και διάθεσής του.
Η διαδικασία παραγωγής και διάθεσης είναι λιγότερη φιλική προς το περιβάλλον για ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητό απ’ ότι για ένα αυτοκίνητο που διαθέτει κινητήρα εσωτερικής καύσεως, ενώ τα επίπεδα των εκπομπών ποικίλουν ανάλογα με τον τρόπο παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας.
Λαμβάνοντας, όμως, υπόψη το μέσο ενεργειακό μείγμα που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη, έχει ήδη αποδειχθεί ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι λιγότερο ρυπογόνα από τα πετρελαιοκίνητα. Με την προσδοκώμενη αύξηση του μεριδίου της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα έπρεπε δε τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα να γίνουν λιγότερο επιβλαβή για το περιβάλλον, λαμβάνοντας ειδικά υπόψη τα σχέδια της ΕΕ για πιο βιώσιμες μπαταρίες.
Στόχοι μείωσης των εκπομπών από τις οδικές μεταφορές
Η ΕΕ εισάγει νέους στόχους εκπομπών CO2, οι οποίοι αποσκοπούν στον περιορισμό των βλαβερών εκπομπών που προέρχονται από νέα επιβατικά αυτοκίνητα και ελαφρά εμπορικά οχήματα (ημιφορτηγά).
Τον Ιούλιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη μείωση του ορίου εκπομπών από αυτοκίνητα και φορτηγά κατά ένα επιπλέον 15% από το 2025. Ακολουθεί μείωση κατά 55% για τα αυτοκίνητα και 50% για τα φορτηγά έως το 2030 και για μηδενικές εκπομπές έως το 2035. Τον Μάιο, η επιτροπή περιβάλλοντος του Κοινοβουλίου υποστήριξε τον στόχο για το 2035. Το Κοινοβούλιο αναμένεται επίσης να υιοθετήσει τη διαπραγματευτική του θέση κατά τη σύνοδο ολομέλειας του Ιουνίου, ώστε να μπορέσει έπειτα να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τα κράτη μέλη.
Άλλες δράσεις της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών από τις μεταφορές
Προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές από τις οδικές μεταφορές, η ΕΕ θέλει να συμπληρώσει τους προτεινόμενους στόχους CO2 για τα αυτοκίνητα και τα ημιφορτηγά με τα εξής:
– ένα νέο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) για τις οδικές μεταφορές και τα κτίρια
– αυξημένο μερίδιο ανανεώσιμων καυσίμων μεταφοράς.
– αναθεώρηση της νομοθεσίας σχετικά με τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων.
